Önceleri alışılageldik depresyon belirtilerine uymadığı için atipik depresyon diye adlandırılmasına rağmen, günümüzde olağan ve sık rastlanan bir depresyon türü atipik depresyon.
Öncelikle depresyon nedir diye kısaca bakarsak; kişinin kendisinin bildirdiği veya başkalarınca gözlenen, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde yaşanan çökkün duygudurum ya da bütün etkinliklere yönelik ilginin azalması, bunlardan zevk alamama halidir. Bu durum en az iki hafta boyunca sürüyor olmalıdır. Bu ana belirtilerin yanında bir ilaç, madde ya da başka bir hastalığın etkilerine bağlı olmaksızın uykusuzluk çekme ya da aşırı uyuma, ruhsal ve fiziksel ajitasyon veya yavaşlama, yorgunluk, bitkinlik ya da enerji düşüklüğü, isteğe bağlı olmadan kilo alma ya da verme, değersizlik veya aşırı ya da uygunsuz suçluluk duyguları, düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme, kararsızlık, yineleyici ölüm düşünceleri ya da intihar girişimi planı gibi belirtilerden en az beşinin olduğu; işlevselliğin bozulduğu durumları “depresyon” olarak tanımlıyoruz.
Atipik özellikler gösteren depresyon
Depresyon, gidişatının gösterdiği özelliklere göre ayrılır. Bu bir alt sınıflamadır aslında. Psikiyatrlara ve dolaylı olarak danışanlara hastalığın şiddeti, ilaca verdiği cevap, birlikteliği görülen diğer psikiyatrik hastalıklar (bağımlılık vs.), intihar riski, süresi, tekrarlama olasılığı gibi konularda bilgi vererek tedavi ve takip açısından yarar sağlar. Amerikan Psikiyatri Derneği’nin en güncel psikiyatrik teşhis sınıflama sistemine göre bu özellikler; bunaltılı-sıkıntılı, karma özellikler gösteren, melankoli özellikleri gösteren, atipik özellikler gösteren, psikoz özellikleri gösteren, katatoni ile giden, doğum zamanı başlayan, mevsimsel örüntü gösteren şeklinde tanımlanır.
Atipik özellikler gösteren depresyonda ise ana belirti duygudurum tepkiselliğidir. Duygudurumun tepkiselliği, gerçek ya da gerçek olabilecek olaylar karşısında duygudurumda açılmadır. Alışılagelmiş depresyonda çökkünlük veya etkinliklere ilgi azlığından en az biri mutlaka olması gerekirken, atipik depresyonda kişi olumlu bir olay yaşadığında sevinebilir ya da depresyonda değilmiş gibi “normal duygudurum” halini uzun süre devam ettirebilir. Bu ana belirtinin yanında; kilo alımı ya da yemek yeme isteğinde belirgin artma, günde en az 10 saat ya da depresyonda olmadığı döneme göre en az iki saat daha fazla uyuma, kurşun paralizisi denilen günde en az bir saat süren, kollar ve bacaklarda ağırlaşma, işlevsellikte bozulmaya yol açacak düzeyde başkalarından kabul görmemeye aşırı duyarlılık hali belirtilerinden en az ikisi bulunur. Duygudurumun normal halini koruyabilmesi, sevinebilme hali, ağırlık hissi, atipik depresyonun fark edilmesini zorlaştırdığından, yukarıdaki belirtilerden şikâyetçiyseniz, bir psikiyatra başvurmanız önerilir.
Dr. Aslı Funda Kalkay
Psikiyatr, Psikoterapist
PSYCHOLOGİES, NİSAN’19